Menu Sluiten

Van bootlegs tot Bootlegseries

Rob Velthuis

Begin jaren zeventig. Vrijwel wekelijks reed ik op mijn opgevoerde Zündapp met hoge tank, de zogenaamde klotenstoter, door toen nog landelijk weidegebied van Bathmen naar galerie Trog-art in Deventer. Voor wat daar aan beeldende kunst hing, had ik geen belangstelling. Het waren de bakken met tweedehands elpees en vooral de nieuwe bootlegs die een onweerstaanbare aantrekkingskracht hadden.

Van het met scholierenbaantjes verdiende geld gingen de kosten voor mengsmering en bier af, de rest werd geïnvesteerd in het zwarte goud, vinyl. In het ongeduld om in nieuwe muziek te investeren, werden grote verliezen geleden bij het inruilen van maanden daarvoor aangekochte albums. Later kwam de spijt over zoveel ‘verloren’ muziek, nog later volgde met de komst van de cd de inhaalslag.

Van die oude bootlegs zijn er nog een aantal op deze site te vinden. Voorzichtigheid bij de aanschaf ervan was geboden, vaak was de geluidskwaliteit van opgenomen concerten erbarmelijk. Jimmy, de uitbater van Trog-art die altijd de indruk wekte stoned te zijn, had een krakkemikkig plastic pick-upje voor een vage indruk.

Vergissing

Bob Dylan was al een van mijn helden. Toch heb ik destijds nooit een bootleg van hem aangeschaft. Ik had het idee dat concerten van de cryptische woordkunstenaar nooit zo opwindend konden zijn als die van The Rolling Stones, The Who, Led Zeppelin, Deep Purple of Joe Cocker. Muziek die in de weekeinden op feestjes in boerenschuren werd gedraaid.

Wat een vergissing! Dylan is de meester van de variatie, altijd anders dan de verwachting. Met zijn veranderende stem, de tot een paar jaar geleden elke avond wisselende speellijsten en de steeds nieuwe arrangementen waarin hij zijn nummers giet. Dan hebben we het niet eens over de stroom covers en traditionals die hij zich eigen maakte.

Belangstelling

Het eerste Dylan concert in Nederland, 1978 in de Kuip, was indrukwekkend. In 1984 was het in Ahoy’ minder en vervolgens sneeuwde mijn belangstelling voor muziek onder door journalistieke ambities. Latent bleef die echter aanwezig, tot ik in 2002 in Ahoy’ opnieuw een Dylan-concert bezocht. Dat was aan het eind van zijn bluegrass-periode, waarin hij nog volop elektrische en akoestische gitaar speelde. Die concerten worden door velen als zijn beste beschouwd. Ik was op slag verkocht.

Een jaar later had de akoestische sound plaatsgemaakt voor blues en rock, passend bij zijn rauwere stemgeluid. Naast mij in de voormalige Amsterdamse bierhal stond een fan op te snijden: alle door hem bezochte Dylan-concerten had hij op cd. Ja, dat Ahoy’-concert van een jaar eerder wilde hij me graag toezenden, ofschoon hij ‘Brussel’ beter vond. Volgens zijn vriend zou dat goed komen. De man was notaris, ‘betrouwbaar’ dus.

Een week lang liep ik tevergeefs naar de brievenbus. Toen was het tijd om actie te ondernemen en ontdekte ik op bobsboots.com trees, vines en trades waarmee verzamelaars elkaar met gebrande cdr’s bestookten. Anders dan in het analoge tijdperk van tapes en cassettes waren dat digitale één op één kopieën zonder kwaliteitsverlies. Er ging een wereld voor me open. Onze vijftienjarige huisgenoot Jelmer maakte een website waarmee ik de wereldwijde ruilmarkt op ging. Bij de naamgeving permitteerde ik me de dichterlijke vrijheid van Dylan: geïnspireerd door bobsboots.com doopte ik de mijne robsboots.nl.

Downloaden

Voor ruilen wordt deze marktkraam helaas (vrijwel) niet meer gebruikt. Het is gedaan met verwachtingsvol uitkijken naar pakketjes glanzende discs vanuit Nederland tot de VS, Azië en Australië toe. Tegenwoordig download je een concert soms een dag later al van torrentsites als dimeadozen of thetradersden Minder romantisch, maar het bespaart bakken tijd en portokosten. Het digitale tijdperk leidde wel tot de neergang van de bootleg industrie. Je bent wel gek om veertig euro neer te tellen voor een nieuwe Dylan of Rolling Stones van Crystal Cat of Rattlesnake, hoe verrassend goed de geluidskwaliteit daarvan doorgaans is. Een kopie is exact zo goed.

Van de commerciële bootleggers heeft de muziekindustrie weinig meer te vrezen. Dat concludeerde Clinton Heylin in 2003 in zijn met prachtige anekdotes doorspekte boek ‘BOOTLEG! The Rise & Fall of the Secret Recording Industry’ (ISBN 1-84449-151-X). Daarin beschrijft hij de historie van bootlegs: In 1525 werd William Tyndale verbrand vanwege het verspreiden van het illegaal in het Engels vertaalde Nieuwe Testament en rond 1600 was William Shakespeare de meest gebootlegde artiest.

Boek Clinton Heylin over de historie van de bootleg industrie.

Die snel uitdijende bootleg industrie begon in July 1969 met het door Trademark of Quality (TMOQ) uitgegeven album GWW, Great White Wonder. De twee ‘witte’ elpees hadden een blanco label en bevatten onder meer opnamen die Bob Dylan in zijn periode van isolement samen met The Band had gemaakt in de kelder van het huis Big Pink in West Saugerties.

Great White Wonder werd lovend gerecenseerd, waarom kwam hier geen officiële uitgave van? Maar ondanks de enorme vraag negeerde Columbia de snel groeiende illegale concurrentie van bootleggers aanvankelijk. Een deel van de befaamde basement tapes uit 1967 werd pas in 1975 officieel op dubbel elpee uitgebracht. In 2014 volgde The Bootleg Series, Vol. 11: The Basement Tapes Complete, met op 6 cd’s het overgrote deel van die opnames.

Verdienmodel

Sinds 1991 zijn er in de Bootleg Series van Dylan bijna meer schijfjes verschenen dan officiële platen, waarvan de eerste in 1962 uitkwam. Zo werden de gelaakte bootlegs zeker voor Columbia Records in een neergaande markt een nieuw verdienmodel. Dat zegt overigens vooral iets over het brede oeuvre van Dylan en de nonchalance waarmee hij hij soms zelfs meesterwerken op de plank liet liggen.

Bij Decca hadden ze de commerciële impact van met name concertregistraties sneller begrepen. Toen Live’r Than You’ll Ever Be, de tweede bootleg van TMOQ, als weergave van het Rolling Stones concert  van 9 November 1969 in Oakland een succes werd, volgde in 1970 de commerciële evenknie Get Yer Ya-Ya’s Out!.

De sinds 2004 opgebouwde bootleg collectie op deze site is geïnspireerd op en gebouwd rond het werk van Bob Dylan en kwam tot stand tijdens een zoektocht naar zijn roots en de vele zijpaden. Dus het gaat over veel: traditionals, folk, blues, pop, rock, americana, roots, jazz en rap.

En ja, de onverminderd over de wereld toerende troubadour, bij wie het tijdens concerten en de recensies altijd gaat over zijn almaar veranderende (achteruitgaande) stem, werd toen hij volgens velen écht niet meer kon zingen ook nog crooner, in navolging van zijn idool Frank Sinatra. Dat werkte wonderwel. Dylan leerde omgaan met zijn toenemende vocale beperkingen en klinkt ondanks die beperkingen beter dan ooit. Luister hieronder waarom zijn concertreeksen tegenwoordig zo lovend worden ontvangen.

© Rob Velthuis 2019

Vertolking van Lenny Bruce.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.